Thêm Thuế 5% - Các Doanh Nghiệp Phân Bón Bự Càng Mừng - Vì Sao Như Thế?

Từ 1 / 7 / 2025, phân bón tại Việt Nam chính thức chịu thuế GTGT 5 %. Bài viết phân tích đa chiều lợi – hại của chính sách mới đối với doanh nghiệp sản xuất trong nước như DPM, DCM, DDV, LAS và các “ông lớn” ngoại Yara, Behn Meyer, đồng thời chỉ ra ảnh hưởng tới khối nhập khẩu thuần cùng khuyến nghị hành động.

1. Vì sao thuế VAT 5 % lại quan trọng?

Từ năm 2015, phân bón “không chịu thuế” nên VAT đầu vào (5 – 10 %) bị kẹt trong giá thành; doanh nghiệp nội buộc nâng giá, mất lợi thế trước hàng nhập. Luật VAT sửa đổi, hiệu lực từ 1 / 7 / 2025, chuyển phân bón sang thuế suất 5 % và cho phép khấu trừ – hoàn thuế đầu vào, đảo chiều cán cân cạnh tranh .

2. Doanh nghiệp phân bón trong nước: ai hưởng lợi?

2.1 Lợi ích chính

• Giảm chi phí 6 – 9 % nhờ khấu trừ VAT khí, lưu huỳnh, phụ gia.
• Mở rộng biên lợi nhuận: VNDIRECT ước tính lợi nhuận DCM tăng thêm ~20 % trong 2025–2026 nhờ cơ chế mới .
• Tăng sức cạnh tranh: khoảng giá với hàng nhập khoả ng 3–5 % được thu hẹp, đặc biệt ở dòng ure, NPK.
• Hoàn thuế xuất khẩu: doanh nghiệp lớn dễ mở rộng thị trường Campuchia, Lào, Philippines.

2.2 Rủi ro còn tồn tại

• Dòng tiền: DN nhỏ phải ứng trước VAT đầu ra rồi chờ khấu trừ, dễ “đứt vốn”.
• Chi phí chuyển đổi hệ thống kế toán, hóa đơn điện tử.
• Nguy cơ phản ứng dây chuyền nếu DN không chia sẻ lợi ích, đẩy giá bán cuối cùng tăng.

Kết luận nhanh: Thuế mới có lợi ròng cho phần lớn DN sản xuất nội địa, nhưng yêu cầu quản trị dòng tiền và minh bạch giá bán để nông dân hưởng lợi thực sự.

3. Công ty nước ngoài: chia đôi “khóc - cười”

3.1 Nhóm có hiện diện sản xuất/gia công tại Việt Nam

Yara Vietnam

• Hiện diện từ 1992, sở hữu mạng lưới agronomy khắp cả nước và chương trình liên kết trồng khoai tây bền vững với PepsiCo .
• Nhờ pháp nhân trong nước, Yara khấu trừ trọn vẹn VAT đầu vào (đóng gói, logistics, R&D), qua đó duy trì giá premium mà vẫn mở rộng lợi nhuận.
• Phần chi phí tiết kiệm được Yara tái đầu tư vào dịch vụ kỹ thuật và dòng phân “xanh”, củng cố định vị cao cấp.

Behn Meyer AgriCare Vietnam

• 11 / 4 / 2025 khởi công Giai đoạn 2 mở rộng nhà máy tại Bà Rịa – Vũng Tàu, bổ sung dây chuyền phân hữu cơ – khoáng cao cấp .
• Toàn bộ máy móc, nguyên liệu nhập khẩu cho dự án được hoàn thuế 5 %, rút ngắn vòng đời hoàn vốn và khuyến khích nội địa hoá sâu hơn.
• Behn Meyer dự kiến giảm giá gốc tương ứng phần VAT khấu trừ để mở rộng thị phần ở Tây Nguyên, ĐBSCL.

3.2 Nhóm nhập khẩu thuần

• Những lô ure Trung Quốc, DAP Nga, kali Canada phải cộng thêm 5 % VAT khi thông quan; nhà nhập khẩu không có chi phí đầu vào tại Việt Nam để khấu trừ, khiến giá bán lập tức cao hơn ~5 % .
• Hệ quả:
  • Lợi thế “hàng ngoại rẻ hơn” gần như biến mất.
  • Đòi hỏi chiết khấu mạnh hoặc chuyển sang đóng gói/gia công nội để lấy lại lợi thế.
  • Áp lực dòng tiền do nộp VAT ngay nhưng thu hồi chậm khi bán chịu.

Tóm lại: VAT 5 % trở thành “đòn bẩy” cho công ty ngoại có nhà máy nhưng là “rào cản” cho nhà chỉ nhập khẩu.

4. Tác động dây chuyền tới thị trường và nông dân

1. Giá bán lẻ: nếu DN nội chia sẻ lợi ích, giá sau thuế không tăng đáng kể; còn ngược lại, nông dân có thể gánh thêm khoảng 6.000 tỷ đồng chi phí phân bón mỗi năm.
2. Chất lượng sản phẩm: cạnh tranh mới khuyến khích đầu tư vào phân bón ít phát thải, hữu cơ – khoáng, thân thiện môi trường.
3. Chuỗi cung ứng: khối FDI đẩy mạnh nội địa hoá, tạo thêm việc làm và cầu nguyên liệu trong nước.

5. Khuyến nghị chiến lược

Với doanh nghiệp sản xuất trong nước

• Công bố lộ trình giảm giá/chiết khấu để củng cố niềm tin nông dân.
• Tối ưu quản lý tồn kho, dòng tiền chờ hoàn thuế.
• Nâng cấp ERP, hóa đơn điện tử trước hạn.

Với Yara, Behn Meyer và đồng nghiệp ngoại

• Gia tăng hàm lượng nội địa (trạm phối trộn, kho ngoại quan) để tối đa khấu trừ VAT.
• Định vị “xanh”: chuyển sang phân bón giảm phát thải, duy trì mức giá premium.
• Khai thác “mùa vụ” VAT: nhập nguyên liệu, xuất hóa đơn khớp kỳ khai thuế để giảm vốn treo.
• Mở rộng mô hình PPP với nông dân; hợp đồng bao tiêu giúp xoay vòng VAT và củng cố đầu ra.

Với cơ quan quản lý

• Rút ngắn thời gian hoàn thuế, đặc biệt hồ sơ xuất khẩu.
• Hỗ trợ DN nhỏ tiếp cận tín dụng và hệ thống hóa đơn chuẩn.

6. Kết luận

Thuế VAT 5 % không phải gánh nặng mặc định. Đối với doanh nghiệp trong nước, đây là cơ hội giảm chi phí, nâng lợi nhuận và tăng sức cạnh tranh. Với Yara, Behn Meyer và các nhà sản xuất ngoại có chân sản xuất tại Việt Nam, chính sách mới mở khóa dòng vốn khấu trừ, khuyến khích mở rộng đầu tư. Ngược lại, nhà nhập khẩu thuần buộc phải tái cấu trúc mô hình kinh doanh hoặc chấp nhận biên lợi nhuận thu hẹp.

Nếu được triển khai minh bạch – nhanh gọn, VAT 5 % sẽ trở thành “bộ lọc” thúc đẩy tái cơ cấu ngành phân bón, mang lại lợi ích cân bằng cho doanh nghiệp, nông dân và ngân sách nhà nước trong dài hạn.